کرونا: پیشگیری ،کنترل ،… یادگیری

کرونا: پیشگیری، کنترل، … یادگیری
سید مسعود همایونفر- رئیس انجمن مدیریت منابع انسانی ایران
۲۱ اسفند ۱۳۹۸

این روزها مردم کشورمان با اپیدمی کرونا به مقابله برخاسته‎اند. صرفنظر از این که منشأ پیدایش کرونا در کجاست و آیا با هدف ویران کردن اقتصادهای هدف صورت پذیرفته است یا خیر، در حال حاضر بیش از یکصد کشور در سراسر جهان با آن درگیر شده‎اند و گسترش این ویروس پیامدهای اقتصادی و اجتماعی فراوانی داشته است. شبکه‎های اجتماعی و منابع خبری و مردمی، هشدارهایی را برای دیده شدن علائمی از ابتلا به کرونا در کشور می‎دادند، اما نظام بهداشت و سلامت کشورمان برای اینکه قانع شود که ویروس در کشور فعال شده است، به شواهد بیشتری نیاز داشت، و شاید وقتی که به این اطمینان رسید، دیگر دیر شده بود و در مدت کوتاهی، در کمتر از سه هفته، ویروس به تمام استانها راه یافت.
تلاش کادر درمانی، پزشکان و پرستاران فداکار و از جان گذشته برای مهار این اپیدمی و نجات مبتلایان، تحسین برانگیز بوده و تقدیر و تشکر بسیاری را به همراه داشته است. گسترش سریع بیماری و پخش شدن فراگیر ویروس در مناطق وسیعی از کشور، قرنطینه کردن مناطق آلوده را ناممکن یا بی فایده ساخته است و شاید با توجه به شرایط اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور، اصولاً راهبرد قرنطینه، آنطور که برخی از سیاستگذاران معتقد هستند، از ابتدا امکان پذیر نبوده است. علم پزشکی تاکنون راه حل روشنی را برای مقابله با این ویروس ارائه نکرده و توصیه‎ها بر راه حل‎های پیشگیرانه متمرکز است، تنها رویکردی که همه کشورها نیز آن را پیش گرفته‎اند: محدود کردن تحرک و جابجایی، خودداری افراد از نزدیک شدن به یکدیگر و در خانه ماندن. نتیجه قهری این اقدامات، تعطیلی وسیع فعالیت‎های اقتصادی و متوقف شدن برنامه‎های فرهنگی و اجتماعی است.
هرچند که برای از پا در آوردن این اپیدمی خطرناک، چاره ای جز حمایت و تبعیت کامل از راه کارهای پیشگیرانه نیست، اما با اتخاذ رویکردهایی نوآورانه می‎توان عوارض آنها را کاهش داد، به ویژه اینکه اگر دوره زمانی درهم شکستن ویروس کرونا طولانی نیز باشد. اما آنچه که بر اهمیت موضوع می‎افزاید، این است که همزمان با پیشگیری و کنترل، از این رخدادها یادگیری نیز داشته باشیم، تمهیداتی را بیاندیشیم که آمادگی و تاب آوری اجتماعی و اقتصادی خود را برای حوادث مشابه افزایش دهیم.
نگرانی‎های شدیدی در مردم ایجاد شده است و افکار عمومی، تحت تأثیر این نگرانی‎ها می‎خواهد به آن واکنش نشان دهد. برای بروز این واکنش‎ها، اگر سازماندهی مناسبی صورت نپذیرد، علاوه بر اینکه ظرفیت‎ها و توانمندی‎های قابل توجهی از دست می‎رود، ممکن است آثار و عواقب نامناسبی را نیز به همراه داشته باشد. سازماندهی کار داوطلبانه، کارایی و اثربخشی قابل توجهی در مواجهه با بحران‎ها دارد. آحاد مردم انگیزه فراوانی برای کار داوطلبانه دارند که از آن میان می‎توان عمل به وظایف دینی، پای بندی به ارزش‎های اجتماعی، انجام وظایف شهروندی، احساس مفید بودن و به اشتراک گذاشتن مهارت‎ها را نام برد. هرچند که تجربه‎های فراوانی از کار داوطلبانه در کشور وجود دارد، اما هیچگاه سازماندهی مناسبی برای بهره برداری از تمام ظرفیت‎های موجود که در بر گیرنده اقشار و گروه‎های مختلف جامعه و سلایق گوناگون باشد، صورت نپذیرفته و بعضاً حرکت‎های انفرادی، نتایج ناخوشایندی را نیز به همراه داشته است. انجمن‎ها و نهادهای مردمی که تحت ضوابط و مقررات خاص خود در حوزه‎های مختلف شکل گرفته باشند و تقویت شوند، می‎توانند در مواقع مورد نیاز، ظرفیت‎های فراوانی را برای مقابله با بحران‎ها به خدمت بگیرند.
شیوع کرونا فعالیت سازمان‎ها و شرکت‎ها را با محدودیت مواجه ساخته است. اما لازم است با اتخاذ برنامه‎هایی برای پیشگیری از آلوده شدن محیط کار، ضمن حفظ سلامتی کارکنان، فعالیت‎های تولیدی و خدماتی با حداکثر توان ممکن، جریان داشته باشد. در این میان به چند موضوع حائز اهمیت می‎توان اشاره کرد:

•    رعایت اصول سلامت و ایمنی کارکنان در محیط کار بر اساس استانداردها و اجرای دستورالعمل‎هایی که این روزها از جانب نهادهای مسئول، به ویژه ستاد پیشگیری از کرونا ابلاغ می‎شود.
•    همراهی و تبعیت از سیاستهای عمومی در ارتباط با جلوگیری از تجمعات، کاهش سفرها، مأموریت‎ها، رفت و آمدها و جلسات.
•    بهره گیری از ظرفیت شبکه‎های اجتماعی، پلاتفرم‎های الکترونیک و اینترنتی برای اطلاع رسانی، ارائه خدمات، خرید و فروش و تأمین کالا، تبادلات مالی و پولی، برگزاری جلسات، سمینارها و دوره‎های آموزشی.
•    شناسایی و استفاده از ظرفیت‎های موجود در قوانین کار و تأمین اجتماعی و سایر قوانین مرتبط، برای برقراری تسهیلات لازم جهت کارکنان به منظور استفاده از مرخصی استحقاقی و استعلاجی، نحوه حضور در محل کار، نظام‎های پرداخت حقوق و دستمزد، و رعایت حداکثر مساعدت از جانب کارفرمایان.
•    برقرار کردن نظام‎های مؤثر دورکاری برای مشاغلی که به حضور فیزیکی کارکنان در محل کار وابسته نیستند، ضمن برنامه ریزی مناسب برای افزایش میزان اثربخشی و کاهش مشکلات جانبی آن.
•    بازنگری و وضع مقررات و رویه‎هایی برای تقلیل ساعات کار، تسهیلاتی برای بیمه بیکاری و حمایت از مشاغل.
•    از دستگاه‎ها و نهادهای حکومتی و سیاستگذاران و برنامه ریزان نیز انتظار می‎رود که با تجدید نظر و بازنگری در برخی مقررات و دستورالعمل‎ها و در صورت لزوم وضع قوانین و مقررات جدید، مشکلات ناشی از شیوع ویروس کرونا بر حوزه اقتصادی و اجتماعی کشور و به ویژه آثار مترتب بر کارکنان را کاهش داده و به این ترتیب بخشی از فشارهایی که بر اقشار مختلف جامعه وارد آمده است را مرتفع سازند. اتخاذ راه کارهایی در موارد زیر می‎تواند مؤثر باشد:
•    برخی آمارها حاکی از این است که حدود ۴ میلیون نفر از هم میهنان دارای مشاغل فصلی، روزمزد و دستفروشی هستند که به نوعی فاقد هویت شغلی مستقل محسوب می‎شوند و با احتساب خانواده، جمعیتی بالغ بر ۱۲ میلیون نفر را شامل می‎شوند. این افراد که عموماً از پوشش بیمه و خدمات درمانی مناسب نیز بی بهره‎اند، در موقعیت حساس کنونی متحمل بیشترین آسیب‎های اقتصادی و اجتماعی شده‎اند. به نظر می‎رسد که طراحی و اعطای بسته‎های حمایتی خاص، تا حدی از مشکلات آنان بکاهد.
•    به شرکت‎ها، بنگاه‎ها و کارگاه‎های کوچک و متوسط و حجم وسیعی از اصناف، آسیب‎های جدی وارد شده است. امهال وام‎ها، بخشش جرایم، تمدید مهلت پرداخت مالیات، عوارض شهرداری، حق بیمه کارکنان و مشمولین سازمان تأمین اجتماعی، مقررات چک‎های برگشتی و در نظر گرفتن تسهیلات مالی و اعتباری برای این گروه از فعالان اقتصادی که سهم به سزایی در اشتغال دارند و عدم فعالیت آنها بیکاری گسترده ای در کشور ایجاد خواهد کرد، بسیار ضروری و البته تا حدی چاره ساز است.
•    همه مشکلات در کنار هم، باعث شده‎اند تا بازار و تقاضا با رکود مواجه شود. بکارگیری ابزارهای مالی و پولی توسط بانک مرکزی و برنامه ریزان و سیاستگذاران اقتصادی کشور، می‎تواند به انخاذ  رویکردهایی برای تحریک تقاضا منجر شود.
•    اعتماد به نهادهای غیر دولتی از قبیل اتاق‎های بازرگانی، اصناف و تعاون و اتحادیه‎ها و انجمن‎های صنفی و استفاده مؤثر از ظرفیت آنها برای سامان‎دهی به فعالیت واحدهای خصوصی، شناسایی مشکلات و چالش‎ها و شنیدن راه‎حل‎های پیشنهادی آنها و انخاذ رویکردهایی برای ارائه تسهیلات، رفع موانع و کمک به آنها برای عبور از بحران کرونا.
•    اطلاع رسانی به موقع و صحیح، نقش تعیین کننده ای در جلب اعتماد مردم به سیاستگذاران و مجریان دارد. مردم انتظار دارند اخبار صحیح، موثق و به‎موقع را در ارتباط با روند پیشرفت و کنترل بیماری، سیاست‎ها و برنامه‎های اثربخش بطور شفاف از مراجع رسمی دریافت کنند. وقتی اعتماد وجود داشته باشد، مردم با تمامی برنامه‎ها و سیاست‎ها همراهی خواهند کرد.

گسترش بیماری اپیدمیک کرونا را باید جدی بگیریم. از تمامی ظرفیت‎ها برای مقابله با آن استفاده کنیم. منابع انسانی، این ارزشمندترین سرمایه سازمان‎های کشورمان و سرمایه ای که برای کشور ارزش می‎آفریند، در معرض خطر است. با اتخاذ تمهیدات لازم، خسارت‎های وارده را کاهش دهیم. مسئولیت اجتماعی سازمان‎ها ایجاب می‎کند که با تمام توان در این عرصه نبرد حضور مؤثر داشته باشند. کسب و کارهای کوچک و مشاغل خرد، بیشترین آسیب‎ها را متحمل می‎شوند. دولت، سیاستگذاران و تصمیم‎گیران، برای عبور از این مرحله پرخطر وظیفه خطیری برعهده دارند. با اتحاد و همبستگی، و با تکیه بر توان آحاد مردم و جلب اعتماد آنها و سازمان‎دهی و مدیریت ظرفیت‎های کار داوطلبانه، از حداکثر توان مردمی برای غلبه بر چالش‎های اپیدمی کرونا استفاده کنیم.
از تجربه‎ها بیاموزیم و کمبودها را بهانه کنیم برای یادگیری. بهار خواهد آمد و سلامتی، نشاط، همدلی و انگیزه‎های ارزش آفرین، به مردم ایران بازخواهد گشت.